ERA Bodrum Yelken Kulübü çatısı altında bu yıl ilki düzenlenen ‘tırhandil yarışları’ için, organizasyon komitesi denizcileri şu sözlerle davet ediyor:
Değerli Denizciler!
Bu yıl ilki düzenlenecek olan, yerel değerlerimizi tanıtmak amacıyla Tırhandil’e özgü ne varsa gerçekleştireceğimiz geleneksel “Tırhandil Cup” yelken yarışını duyurmaktan onur duyuyoruz.
7 – 9 Ekim 2016 tarihleri arasında 2 etap olarak yapılacak olan bu organizasyonun The Bodrum Cup öncesi tüm Tırhandil severlerin güzel bir rekabet ile yarışacağı bu büyük buluşmayla ilgili tüm detaylara The Bodrum Cup Facebook sayfasından ve tirhandilcup.com adresinden ulaşabilirsiniz. Ağanlar Shipyard&Marina, Merhaba Shipping&Yatching Management, Mandalin Grup, Studiomutfaq ve tüm destekçilerimize teşekkür eder, katılımcı denizcilere başarılar dileriz!
Tırhandil Cup Organizasyon Komitesi
TIRHANDİLLER
Antik çağlardan bugüne değin önemini koruyarak gelen, Akdeniz ve Ege Denizinde yaygın olarak kullanılan tirhandil, kürek ve yelkenle yürütülen ahşap bir teknedir.
Adını Antik Grekçe trekhantiri / trechenderi / triakene’denalmış olup “bire/üç” anlamındadır. En önemli özelliği, eninin boyunun üçte biri olması, teknenin inşa ölçülerini belirtmesidir. Baş ve kıç tarafı sivri olup yeke ile kumanda edilir. Yuvarlak gövdesi, geniş karnı ve güvertesi ile yük taşımacılığı, balıkçılık ve sünger avcılığı için ideal bir forma sahiptir. Yelken seyrine uygun, hızlı ve denizci bir teknedir. Üstün manevra kabiliyeti, en/boy arasındaki oranı ve alçak olması nedeniyle kolayca alabora olamamakta, güvenirliği, sağlam yapısı ve denize direnci nedeniyle antik çağda deniz ticaretinin en önemli ve en çok kullanılan taşıtı olmuştur.
Tarihin ilk denizcileri Mısırlılardır. M.Ö. 3 000 yılında tekne yapmaya başladıkları bilinmekte olup, papirustan yaptıkları teknelerin başı ve kıçı sivri formdadır. Tirhandillerin de biçimlerinin bu ilk teknelerden alındığı varsayılmaktadır. Antik dünyada ilk deniz ticaretinin Mısır ile Fenike (Kenan ülkesi) arasında başladığı, M.Ö. 2000 ila 1500 lerdeFenikelilerin, Mikenlerin, Helenlerin, Giritlilerin ve Karialıların deniz ticaretinde önemli bir yer sağladığı antik kaynaklarda belirtilmektedir.
Antik çağda amfora olarak adlandırılan iki kulplu ve sivri dipli toprak testiler, her türlü ticari malı (şarap, zeytinyağı, hububat, incir, tuz, tuzlu balık vs.) taşımakta kullanılmışlar ve bu geniş karınlı, açık ambarlı teknelere kolayca yerleştirilmişlerdir.
Homeros’un İlyada ve Odise Destanlarında “koca karınlı tekneler” diye ifade ettiği tekneler tirhandil biçiminde olmalıdır. Yunan mitolojisinde altın postu aramaya giden Arganot’ların lideri Iason’un kullandığı teknede gene antik kaynaklara göre tirhandildir. Tarihin ilk babası Halikarnassos’lu Herodotos da seyahatlerini derlediği Herodot Tarihinde tirhandillerden bahsetmektedir.
Ege ve Akdeniz deki ticaretin gözbebeği olan tirhandiller neredeyse 2000 yıldır sadece küçük değişiklikler geçirerek ve aynı formu kullanarak günümüze kadar gelmiştir. Tirhandiller genelde 6-15 metre uzunluğundadır, günümüzde ise 20 metre uzunluğuna kadar imal edilebilmektedir. Gene eskiden tek direkli olup Latin yelken kullanılırken günümüzde iki direkli yapılabilmekte, randa ve markoni yelken tipi kullanılmaktadır. Antik dönemde menengeç ve sedir ağacından yapılan tekneler bugün, reçineli çam ağacından inşa edilmektedir.
Tirhandil formundaki teknelerin yapımına Roma, Bizans (Doğu Roma) ve Osmanlı çağında da devam edilmiştir. Bodrum Sualtı Arkeoloji müzesinde halen teşhirde bulunan, Serçe Limanı Cam Batığına ait tekne (M.S. 11. y.y.) 15 metre uzunluğu ve 5.13 metre genişliği ile tirhandil formuna yakın olup, günümüz Bodrum tersanelerinde uygulanan tekniğe benzer olarak inşa edilmiştir.
Bodrum’daki Osmanlı Tersanesinin kaldırılmasından sonra (1840) Anadolu’da tekne imalatı kesintiye uğramış ancak, Yunan adalarında tirhandillerin kullanımına devam edilmiştir. Özellikle Kalimnos Adası sünger avcılığının merkezi konumundayken yüksek manevra kabiliyeti, güvenilirliği ve sağlam geniş karınlı gövdesiyle sünger avcılarının talep ettiği tekneler olmuşlarıdır. Ayrıca, sünger dalgıçlarının nargile tekniği ile daldığı dönemde, dalgıcın çıkardığı kabarcıkları kıvraklığıyla takip edebildiğinden tercih edilmekteydiler.
Ülkemizde ise ancak 1960’lı yıllardan itibaren tirhandiller tekrar görülmeye başlamıştır. Bodrum’da yapılan ilk tirhandil imalatını, Güllük’te deniz feneri bekçisi olan Namilerin Mehmet, Kalymnos’a giderek Yunanlı ustaların yanında çalışıp, tekniğini öğrendikten sonra yapmış ve büyük bir tirhandil ustası olmuştur. Ardından Namilerin Mehmet’in çırağı olarak yetişen Ziya Güvendiren usta, bu konuda büyük emekler vererek muhteşem tirhandiller inşa etmiştir. Ziya ustanın yetiştirdiği Çolak Erol (Ağan), İsmail Özyurt, Erol Özyurt, Kıvırcık Mustafa, İlkay Mıstık, Mustafa Özkeskin (Hacı), Mehmet Nami Uyav ve Küçük Ziya tirhandil ustaları olarak Bodrum denizcilik ve süngercilik tarihine adlarını yazdırmışlardır. Günümüzün en meşhur tirhandili de, herhalde efsane süngerci Aksona Mehmet’in, Ziya Usta yapımı olan teknesidir.
Bugün Bodrum ve yöresinde (Ören, Bozburun gibi) çok gelişmiş olan ahşap tekne yapımcılığı yörede ki geleneksel gemi inşa tekniğinin (Karialılarda da olduğu gibi) bugünlere uzantısıdır.
Akdeniz yöresinin en büyük ve prestijli yarışı olan The Bodrum Cup, 28. Yılında gulet yarışlarından ayrı olarak dünyada ilk defa tirhandil yarışını organize etme onuruna erişmiştir. The Bodrum Cup, tarihe duyduğu saygıyı irdelerken, tirhandillerin de keyifli, güvenilir ve binlerce yıldır popülerliğini koruyan tekneler olduğu olgusunu tekrar pekiştirmiştir.
