Sevgili okurlar, geçen Pazar başladığımız “Afet” konulu söyleşimize devam edeceğiz. Arada Turgutreis Liman Projesine yönelik bir yazı yazmamızın nedeni ise, bu meselenin çok önemli olmasından ve toplumsal reaksiyonların akıl çizgisinden uzaklaşmadan yapılması gerekliliğinin altını çizmekten dolayıydı.
Riskin belirlenmesi, riskin azaltılması ve risk yönetimi hususları; ülke, bölge ve kent ölçeğinde risk türleri ve düzeylerini tespit etme, azaltma veya paylaşma çalışmaları ile bu alandaki planlama esaslarını belirlemeyi zorunlu kılmaktadır. Ancak bu şekilde “dirençli kent” ya da “sağlıklı kent” olunabilir. Hep söylediğimiz gibi, kısaca “Baştan Aşağı Planlama”.
AFAD’ın resmi internet sayfasına girdiğinizde, iller bazında Afet Risk Planları olmakla birlikte Muğla İl Afet Risk Azaltma Planının olmadığı görülmektedir. Çalışmalar devam ediyor diyelim. Ancak AFAD tarafından Muğla il bütününde hazırlanan “Kırmızı Eylemler Muğla” işlemlerinde 2021 yılında yapılması gereken, her yıl düzenli olarak yapılması gereken ve 2021-2026 yılları arasında yapılması gereken toplam 54 adet afet hazırlık programı görülür. Bunlardan 19’u deprem, 12’si yangın ve yine 19’u taşkın konularında. 12 faaliyetten Büyükşehir Belediyesi ve MUSKİ sorumluyken, 6 faaliyetten ilçe belediyeleri sorumlu. Yani kimin neyi, nerede ve ne zaman yapması gerektiği belli aslında.
Hepsini aktarmak zor ama örneğin Büyükşehir Belediyesi her yıl düzenli olarak, imar planı içinde kalan derelerin tadilatının yapılmasından, sedimantasyon temizliğinin ve kontrolünün düzenli olarak gerçekleştirilmesinden, köprülerin ve istinat duvarlarının kontrolünden, yüzey su drenajı için gerekli tahliye kafa hendeklerinin açılması ve su tahliye kanallarının temizlenmesinden sorumlu.
İlçe belediyeleri ise tüm yerleşim alanlarında mevcut yapı stoğu envanterinin çıkarılması çalışmalarının yanı sıra alt katı depo, dükkan, mağaza, market vb. amaçlarla kullanılan çok katlı binaları belirleyip haritalandırarak bu tür yapılarda taşıyıcı sisteme sonradan yapılacak proje dışı müdahaleleri önlemek için belli aralıklarla kontroller yapmak zorunda. Taşkın riski bulunan ve yapılaşmanın yoğun olarak görüldüğü bölgelerde, betonlaşmanın önlenmesi amacıyla yeşil alan ve rekreasyon alanlarının artırılmasını sağlamasıyla görevli. Bununla birlikte 6306, 5366 ve 5393 sayılı Kanunlara göre Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü koordinesinde “Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesi” hazırlanması gerekiyor.
Daha da sayalım mı ? İlçe belediyeleri 2021-2026 yılları arasında yangın riskini azaltmaya yönelik doğal gaz, elektrik vb. yer altı hatlarını ortak bir haritada birleştirerek, hattın geçtiği noktalara uyarı ve işaret levhalarını yapmak zorunda.
O halde şimdi gelelim Bodrum’a. Yaşadığımız coğrafyada deprem potansiyeli oluşturan başta 39 km’lik Milas Fayı olmak üzere, denizdeki uzantısıyla birlikte 120 km’yi bulan Gökova Fayı, 17 km’lik Yatağan Fayı, Bodrum’da deprem riskini önümüze koymaktadır. Nitekim yapılan araştırmalarda Milattan Önce 227, 198 yıllarında, Milatta sonra 142-144 yıllarında, 1493’de ve 19. Yüzyılda hemen hemen 8-10 yılda bir olmak üzere etkili depremlerin olduğu bilinmektedir. 1888 ve 1890’da yaşanan depremlerde Bodrum’da yıkılan evlerin olduğu bilgisi mevcuttur. En son yaşadığımız önemli deprem ise 21 Temmuz 2017’de İstanköy açıklarında görülen 6,6 büyüklüğündeki depremdir.
Bodrum, 2015 Kurban Bayramı arefesinde de selle yüzleşti. Oysa hepimiz biliyoruz ki, yaşanan bu felaketler ne tesadüf ne de kaderle bağlantılı bir doğa olayıdır. Yaşananlar, “turizmin başkenti” Bodrum‘da uygulanan yanlış ve ranta dayalı imar ve yapılaşmanın eseridir. Bodrum‘un her tarafını imara açmamızın, dere yataklarını doldurularak daraltmamızın, doldurulan alanları yapılaşmaya açmamızın, dereleri beton kanallara almamızın, bunlar yetmiyormuş gibi yetersiz alt ve üst yapıyla aşırı nüfusu buraya çekmek için canhıraş uğraşmamızın sonucudur.
Yaşanan bunca felaketin nedeni; izlenen doğaya duyarsız RES projeleri, ihtiyaçtan fazla üretilen 2. konut adı altındaki yapılaşmalar, bilimsel verileri yok sayan dere ıslah projeleri, doğayı ve yaşayanları hiçe sayan madencilik faaliyetleri, topografya koşullarını göz ardı eden gelişigüzel ve tamamen ranta dayalı imar planları ve bu planların uygulanması için yetkili makamlara baskı yapanlardır. Pordon bir de unutmadan söyleyelim. Allah aşkına Bodrum’a ilgi duyan ya da yaşayan bir sosyologdan, bu yöreye özgü “bizim oğlan” olgusunu araştırmasını ve sonuçlarını paylaşmasını talep ediyorum.
Bugüne kadar izlenen popülist kentleşme politikaları nedeniyle; altyapıya, alanın özgün değerlerine, üzerinde yaşadığımız coğrafyanın kadim yapılaşma deneyimlerine önem vermeyen ve tamamen rant odaklı yapılaşma anlayışıyla yol, kanalizasyon, yağmur drenajı gibi altyapı yatırımlarına para harcamayan, orman alanlarını yok eden, vadilerde, tarım arazilerinde, dere yataklarında ve kıyılarda adeta kaçak ve sağlıksız yapılaşmayı teşvik eden uygulamalar nedeniyle, mevsimsel yağışların her an afete dönüşmesinden kurtulmamız mümkün değildir.
Yapılması gereken; ranta dayalı parça parça planlamadan, popülist kentleşme politikalarından vazgeçilmeli, tüm derelerin üzerleri açılmalı, ormanlık alanlardaki madencilik ve RES politikalarında derhal vazgeçilerek ormanların özgür bırakılması, yerleşim yerlerinde düzgün bir altyapı sisteminin acilen kurulması ve en önemlisi imar planı kararlarına aykırı olarak yapılan ve tüm uyarılara rağmen hiç bir iş ve işlem yapılmayan kaçak yapıların yıkılması ve en önemlisi imara ve plana “RANT” olarak bakmaktan vazgeçilmesidir.
Kiminize komik gelebilir ama Bodrum’da tüm alt yapı unsurlarının bir arada görüldüğü bir harita yok daha. Sokak aralarındaki su borularının nereden geçtiğini, birkaç eski belediye çalışanı biliyor o kadar. Onlar yaşasın ve hafızalarını kaybetmesin diye dua ediyoruz. Aydem, Muski ve Türk Telekom hatlarının aynı dijital haritada görünebilirliği yok henüz. Bodrum Çarşısında bir işletme var, adını hatırlayanınız var mı bilmem ? Ben söyleyeyim; “Hey Yavrum Hey”..
AFAD’ın belirlediği “Kırmızı Eylemler Muğla” işlemlerinden hangilerinin yapılıp yapılmadığı, yapılmayanların hangi takvimde, nasıl bir bütçeyle ve öncelikler sırasıyla yapılacağı hususları, Muğla Büyükşehir Belediyesi ile Bodrum Belediyesi tarafından ortak olarak çalışılmalı ve kentte yaşayanlara net ifadelerle ve birlikte anlatılmalıdır. Hatta sözünü ettiğimiz bu iş ve işlemlerin dışında, gelecek 10 ve 20 yıllarda beklenen sorunlara yönelik tahminlerin ve çözüm önerilerinin de toplumun önüne konması gerekmektedir. Zira Muğla’yı ve Bodrum’u geleceğe hazırlamak, dünya kenti yapmak böylece mümkün olabilecektir.
Ama kasamıza giren üç kuruş parayı akıllıca kullanıp önce şu borçlarımızı ödeyelim…
AKILLA OLUN, PLANLAYIN.. DİRENCİNİZ ZATEN ARTACAKTIR..
