Fikir toplantılarımızda sık sık geçmişi ve bugünü değerlendirdiğimiz sohbetlerde, eski ilçe başkanlarımızdan Erhan Toanoğlu’nun özellikle vurguladığı bir konu vardı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) Türkiye’nin en eski ve hâlâ aktif olarak siyaset sahnesinde yer alan partisi olması. Kendisi, sosyal demokrat hareketlerin dünya siyasetindeki örneklerinden yola çıkarak CHP’nin önemini anlatır ve bu tarihi mirasın kıymetinin bilincinde olmamız gerektiğini söylerdi.
Bu tespitlerden ilham alarak, hem CHP’nin köklerine hem de dünya siyasetinde uzun süre hayatta kalabilmiş partilere dair bir araştırma yapma gereği duydum.
Ancak yalnızca tarihe değil, bugünün dünyasına, Türkiye’nin ve küresel siyasetin yaşadığı krizlere bakarak sosyal demokrasinin neden her zamankinden daha önemli olduğunu vurgulamak istedim.
Sosyal demokrasi: Evrensel bir ihtiyaç
Bugün dünya, hem ekonomik hem de siyasi anlamda büyük bir kriz içinde. Kapitalist sistemin vahşi ve denetimsiz hale gelmesi, gelir dağılımındaki uçurumları derinleştirirken; demokratik sistemlerin içinin boşaltılması, hukuk devletinin ve laikliğin tahrip edilmesi, küresel çapta otoriter yönetimlerin yükselmesine neden oluyor.
Türkiye de bu sürecin bir parçası olarak laik, sosyal hukuk devleti anlayışından hızla uzaklaşmış; hukuk sisteminin bağımsızlığı, demokratik hak ve özgürlükler, sosyal devletin sunduğu temel hizmetler giderek erozyona uğramıştır.
Tam da bu noktada sosyal demokrasi, yani halkın refahını, adaletin sağlanmasını, fırsat eşitliğini, barışı, laikliği ve özgürlükleri temel alan bir siyaset anlayışı, yalnızca bir ideolojik tercih değil, bir zorunluluk haline gelmiştir.
Bu zorunluluk, sadece Türkiye için değil, tüm dünya için geçerlidir. Avrupa’da, Amerika’da, Asya’da, hatta Ortadoğu’da bile sosyal demokrasinin temel değerlerine duyulan ihtiyaç artıyor. Çünkü krizler büyüdükçe halklar, haklarını koruyacak, sosyal adaleti sağlayacak, hukuk devletini tesis edecek ve demokrasiyi yeniden canlandıracak siyasi hareketlere yönelmek zorunda kalıyor.
Dünyada sosyal demokrat partiler ve CHP’nin yeri
Sosyal demokrasi, tarih boyunca farklı ülkelerde farklı şekillerde gelişti. Ancak bazı siyasi partiler, bu hareketin öncüsü olarak uzun soluklu mücadeleler verdiler ve varlıklarını korudular. İşte bu partiler ve CHP’nin tarihsel konumu:
Dünyanın en eski sosyal demokrat partilerinden biri.
Nazi Almanyası döneminde yasaklandı, ama 1949’da yeniden kuruldu.
Bugün Almanya’da hâlâ önemli bir siyasi güç.
Sosyal hukuk devleti, refah toplumu ve özgürlükler konusunda Avrupa’daki en etkili modellerden biri.
İsveç modelini oluşturarak sosyal devletin en başarılı örneklerinden birini hayata geçirdi.
Bugün dünyada “İskandinav refah modeli” olarak bilinen sistemin temelini attı.
İşçi hakları, sosyal adalet ve eşitlik üzerine kurulu bir parti.
Margaret Thatcher döneminden sonra neoliberalizme kaymış olsa da sosyal demokrasiyi yeniden canlandırmak için büyük mücadeleler verdi.
Bugün İngiltere’de sosyal refah politikalarının en büyük savunucusu.
ABD’de sağ ve sol ayrımı keskin olmasa da, Demokrat Parti zaman zaman sosyal demokrat politikalara yakın durmuştur.
Roosevelt’in “New Deal” politikaları, sağlık reformları ve sosyal güvenlik sistemleri bu çizgideki en büyük adımlardı.
CHP: Cumhuriyet’in ve Sosyal Demokrasinin Teminatı
Cumhuriyet Halk Partisi, yukarıda saydığımız partiler arasında bir Cumhuriyet kuran, laikliği tesis eden ve modernleşmeyi sağlayan tek partidir. Bu açıdan bakıldığında, CHP’nin yalnızca bir siyasi parti değil, aynı zamanda Türkiye’nin demokratikleşme, hukuk devleti ve laiklik yolundaki en büyük güvencesi olduğu açıktır.
Bugün Türkiye’de:
Sosyal devletin kırıntıları kalmamış, eğitim ve sağlık hizmetleri tamamen piyasaya açılmıştır.
Hukukun üstünlüğü ortadan kalkmış, yargı bağımsızlığı büyük ölçüde kaybedilmiştir.
Laiklik tahrip edilmiş, dinin siyasete alet edilmesi meşrulaştırılmıştır.
Demokrasi yalnızca sandık günü hatırlanan, geri kalan süreçte yok sayılan bir kavrama dönüşmüştür.
İşte bu noktada CHP’nin tarihsel misyonu bir kez daha hayati önem kazanıyor. Sadece Türkiye’de değil, dünyada da sosyal demokrat partiler otoriterleşmeye, yoksulluğa, savaşlara, hukuksuzluğa karşı halkın güvencesi olmaya devam ediyor.
Bugün CHP, köklerinden aldığı gücü ve sosyal demokrat kimliğini koruyarak geleceğe daha güçlü bir şekilde ilerlemek zorundadır. Çünkü CHP’nin varlığı, sadece bir parti meselesi değil; Türkiye’nin Cumhuriyet değerlerine, laik hukuk devletine ve halkçı yönetime sahip çıkması meselesidir.
Sonuç: Sosyal Demokrasi Yaşatılmalıdır
Bu yazıyı hazırlarken, Erhan Toanoğlu’nun bize hatırlattığı o değerli tespiti bir kez daha düşündüm:
“CHP, sıradan bir parti değildir. Türkiye’nin kendisidir, Cumhuriyet’in ta kendisidir.”
Bugün dünya ve Türkiye ekonomik kriz, hukuksuzluk, demokrasi erozyonu ve eşitsizlik gibi büyük sorunlarla boğuşurken, sosyal demokrat anlayış yalnızca bir alternatif değil, bir mecburiyettir.
Bu yüzden CHP’nin sosyal demokrasi kimliğini daha da güçlendirmesi, halkla daha doğrudan bağ kurması ve yalnızca geçmişi değil, geleceği de şekillendirecek güçlü politikalar üretmesi gerekmektedir.
Çünkü sosyal demokrasi, halkın emeğinin, hukukunun, özgürlüğünün ve eşitliğinin sigortasıdır. Türkiye’de ve dünyada gerçek demokrasi için bu mücadelenin sürmesi ve sosyal demokrat partilerin yaşaması şarttır.
